Amerikaans professors-echtpaar is katalysator voor verandering in Suriname, maar mag Suriname niet meer in

Sarah Augustine en Dan Peplow zetten zich al sinds 2004 in voor bescherming bedreigde inheemse Wayana

'We hebben het definitieve bewijs dat lichamen van  Wayana zijn verontreinigd met kwik'

Wat begon voor Sarah Augustine en Dan Peplow als een mondiaal gezondheidsonderzoeksreis in 2004 naar Suriname, veranderde in een duurzame strijd om een inheemse bevolkingsgroep te beschermen tegen malafide goudzoekers en een corrupte regering. Dat schrijft Rafael Guerrero in de editie van de Yakima Herald, Washington (VS), van gisteren, vrijdag 10 april 2015.

Waar Augustine en Peplow getuige van waren - een groeiende aanwezigheid van goudmijnbouw, ontheemde gezinnen, waarschijnlijk vergiftiging van het water en de voedselvoorziening - leidde hen ernaar om een non-profit organisatie op te richten, de Suriname Indigenous Health Fund of SIHF, een jaar na hun eerste bezoek.

Terwijl het echtpaar zich jarenlang ingezet heeft voor de rechten van inheemse gemeenschappen in de hele wereld, in Suriname hebben ze zich gericht op de Wayana van wie hun manier van leven in gevaar wordt gebracht door meer machtige krachten in de publieke en private sector.'Ze leven niet in het stenen tijdperk, Neolithicum', aldus Peplow, 62, over de Wayana. 'Ze zijn modern als wij. ... Het is gewoon een andere levensstijl', die wordt bedreigd.

Suriname, aan de noordkust van Zuid-Amerika, is iets kleiner dan de staat Washington. Het merendeel van de bevolking van ongeveer 500.000 leeft langs of in de buurt van de Atlantische kust.In het zuidoostelijk deel van het land, leeft de kleine Wayana-stam, die ook leefgebied heeft in buurland Brazilië en Frans-Guyana, en het slachtoffer is geworden van de vrije marktwerking ontketend door goudwinning.

Goud is een van de grootste exportproducten van het land geworden. Als gevolg daarvan heeft de overheid gronden verkocht aan de hoogste bieders - in dit geval, mijnbouwbedrijven - wiens praktijken vergaande gevolgen hebben gehad voor de Wayana.

Augustine, 41, stelt dat mijnbouw vaak mensen verdrijft, zonder dat zij enige overheidssteun krijgen. Tijdens een van haar eerste bezoeken ontmoette ze een niet-Wayana vrouw die vanwege gezondheidsproblemen was vertrokken. Tegelijkertijd had ze te horen gekregen dat ze haar woning moest verlaten in verband met bouwwerkzaamheden.Toen ze terugkwam was het hele dorp platgewalst. Suriname heeft geen eminent domein, dat een regering nodig heeft om de reële marktwaarde te betalen voor privé-eigendom.

De vrouw wendde zich voor hulp tot Augustine, die echter geen antwoorden had. Maar, hun gesprek werd een beslissend moment voor de professor: ze had haar doel in Suriname gevonden. Uiteindelijk richtten zij en Peplow het Suriname Indigenous Health Fund op.'Ik zou zeggen, dat onze belangrijkste doelstelling is om rechtstreeks met inheems bevolkingsgroepen de financiële structuren te onderhouden en onderhandelingen te voeren', aldus Augustine.Jaarlijkse heeft de organisatie een begroting van ongeveer 90.000 Amerikaanse dollar, gefinancierd door middel van subsidies en donaties.

Het fonds is opgezet, zodat inheemsen het laatste woord kunnen hebben over het onderzoek en de werkzaamheden die door de organisatie worden uitgevoerd. Volgens de SIHF mission statement, zorgen de leden van de organisatie 'dat de inheemsen in Suriname materialen en technische ondersteuning krijgen die zij nodig hebben om te onderhandelen en druk uit te oefenen voor sociaal en ecologisch verantwoorde activiteiten in hun eigen grondgebied'.

Dit kan onder meer inhouden het onderwijzen van de lokale bevolking in hoe zij kwik- en cyanide-testkits kunnen gebruiken en het verstrekken aan de bewoners van wetenschappelijke gegevens voor analyse.'Alles wat we doen wordt vertaald, wordt beoordeeld door hen, geanalyseerd, en zij nemen een beslissing', zegt Peplow. 'We kunnen niets doen zonder hun toestemming.'

Goudwinning levert ernstige gezondheidsproblemen voor de Wayana. Vorig jaar verzorgde Augustine een presentatie voor de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) in Washington over het reguleren van illegale mijnbouw in Suriname. Ze toonde gedocumenteerd aan de aantasting van het milieu door kwik- en arseenbesmetting van voedsel en water en verstoring van het traditioneel verzamelen van voedsel door de Wayana.'We hebben het definitieve bewijs, dat hun lichamen zijn verontreinigd met kwik, dat een neurologische impact heeft dat elke vorm van schade die u kunt bedenken veroorzaakt heeft', zei Augustine.

De Wayana overleven op een dieet, rijk aan vis die kwetsbaar is voor kwikvergiftiging, waardoor blootstelling van vooral zwangere vrouwen aan het gif een ernstig probleem is. 
Er is veel veranderd voor Augustine en Peplow sinds hun eerste bezoek aan Suriname in 2004. Ze trouwden dat jaar, hebben nu een zoon en wonen in White Swan. Aan de Heritage University is Augustine assistent-professor in de sociologie en Peplow is een lid van de faculteit die af en toe milieu- of natuurwetenschap doceert.

En de twee zijn niet meer welkom in Suriname, met het stempel 'ongewenst' vanwege het bekritiseren van het overheidsbeleid op het terrein van mensenrechten. Maar, ze hebben daardoor geen afscheid genomen van Suriname.

Zij werken aan subsidieaanvragen voor onderzoek naar de effecten van kwikvergiftiging op wild. Ze zijn de vestiging van een mogelijk job-training centrum voor de inheemse bevolking aan het bespreken.

Suriname, hoe ongastvrij de overheid ook is geworden, is als hun geadopteerde land. 'Ik raakte betrokken, omdat ik bezorgd was om de mensen die ik daar ontmoette', zegt Augustine. 'Het is vrij schokkend om te gaan en te zien hoe mensen in die omstandigheden leven, mensen die intelligent zijn, modern en integer. Om gewoon dat te kunnen zien, heeft mijn leven veranderd.'

• Voor meer informatie of om te helpen bezoek www.sihfund.org.

Foto: Sarah Augustine en Dan Peplow op hun 200-acre grootte ranch in het Yakama Reservaat bij White Swan, Washington, dinsdag 7 april 2014. (Mason Trinca/Yakima Herald-Republic)

(Red. De Surinaamse Krant/Yakima Herald)