Goudzoekers afwachtend om over te stappen op dure milieuvriendelijke goudwinningsmaterialen

(Bron foto: Gilliamo Orban)

Stichting SORTS komt maar weer eens met 'shaking tables' op de proppen

In november 2011 presenteerde Sarafina NV al werkwijze van 'schuddende tafels' met Amerikaans bedrijf Global Mining Solutions

Kleine legale en illegale goudzoekers, porknokkers, nemen nog steeds een afwachtende houding aan als het gaat om de overstap naar milieuvriendelijke goudwinningsmethoden en om kwik in de ban te doen. Dat bleek, zo berichten vandaag, maandag 20 april 2015, de Ware Tijd en Starnieuws, zaterdag bij een presentatie op het terrein van Grassalco te Maripaston van het gebruik van zogenoemde 'shaking tables' ofwel schuddende tafels, waarmee op een milieuvriendelijke wijze goud kan worden gewonnen. 

De activiteit was georganiseerd door de stichting Ontwikkeling door Radio en Televisie in Suriname (SORTS) die zich beijvert voor het gebruik van kwikvrije methodes. Loes Trustfull, voorzitter van SORTS, zegt dat in een voortraject is begonnen met het bewust maken van de goudzoekers van de kwikvrije methoden.

'Nu laten we de goudzoekers zien en horen hoe het in de praktijk werkt', zei Trustfull. Zij heeft gekozen voor een aanpak waarbij geen sprake is van opleggen van een kwikvrije methode, maar dat het belangrijker is dat de goudzoekers zelf tot de overtuiging komen dat deze manier effectiever en vooral milieuvriendelijker is. Trustfull zei, dat onmogelijk alleen gekeken moet worden naar het einddoel, namelijk kwikvrij werken omdat er, zeker voor de individuele goudzoeker, een lang traject komt bij kijken voordat uiteindelijk gedurfd wordt de stap te maken.

De drempels die de afwachtende houding van de goudzoekers rechtvaardigt, zijn volgens Trustfull niet eenvoudig. 'Bewustwording is de ene kant, maar even belangrijk is dat het gaat om kleine ondernemers, in de meeste gevallen illegalen, die gewend zijn op hun manier snel hun winsten te maken. Daarnaast moeten we echt rekening mee houden dat een investering van gemiddeld 20.000 Amerikaanse dollar eigenlijk een bedrijfsinvestering is, die ze niet hebben. Ze kunnen geen eventuele bankgarantie geven, zijn meestal niet op een plek te vinden voor in geval van wanbetaling en zo kunnen we nog wat noemen', aldus Trustful.

Overigens is SORTS niet uniek in haar activiteit. Al in november 2011 werd de 'shaking table' gedemonstreerd en wel door de ondernemingen Sarafina NV van Claudetta Toney en LaWa Star van Julien Lansdorf. Het in het Amerikaanse Prineville, Oregon, gevestigde Global Mining Solutions toonde haar milieuvriendelijke manier van goudwinnen voor beide bedrijven op de Aqua Azul-concessie in Saramacca. Met de zogenoemde ‘shaking tables’ wordt door goudzoekers opgespoten aarde geschud waardoor goud gescheiden kan worden. Kwik wordt hierbij niet gebruikt. Met een ‘schuddende tafel’ blijft vijfennegentig procent grondstoffen, in plaats van de gebruikelijke vijfenveertig procent, over. Een kleine machine kost vierduizend Amerikaanse dollars, zo beek bij die presentatie. Lawa Star Industries is de lokale agent voor Global Mining Solutions.

'In dit materiaal komt wel kwik voor dat is gebruikt door de goudzoekers. Daarom moet de machine ook getest worden in een gebied waar eerder helemaal geen kwik is gebruikt', zei Steven Ceder, gouddelver van Langetabbetje, zaterdag bij de presentatie bij Grassalco.
Hij vindt het wel goed om te zien, dat de machine goud produceert, maar het moet nog blijken of het winstgevend is. 'Ik ga samen met andere collega's overwegen om een machine te kopen om na te gaan wat het rendement wordt. Ik zit nu niet erom te springen om meer dan één machine in één keer aan te schaffen, want straks lijd ik verlies en zit ik met de machines opgescheept.'

SORTS had in de delegatie van zaterdag personen opgenomen die het verschil zouden kunnen maken, zo schrijft Starnieuws. Twee medewerkers van bankinstelling Godo, die alternatieve methoden uitlegden over hoe goudzoekers aan een lening zouden kunnen komen. Hoe dat in georganiseerd verband te doen in een coöperatie met een borgsom die de goudzoekers bijeen moeten brengen. Er wordt gezocht naar manieren om anders dan met geweld tot een werkbare oplossing te komen met de illegalen op hun concessies.

Houtconcessionaris Bert Schreuders van E-timber zou hebben aangeboden de machines te willen aanschaffen, die de goudzoekers vervolgens gedoogd mogen gebruiken op zijn concessie, met de mogelijkheid dat de machines eigendom worden van de goudzoekers. 'Mijn enige winst is dat op mijn concessie kwikvrij naar goud wordt gezocht en ik daarvoor milieucertificaten krijg', zegt de concessiehouder.

De aanwezige goudzoekers tonen zich enthousiast hierover, zeker bij het zien van de mogelijkheid waarbij de schuddende tafel behoorlijk wat fijn goud uit het erts produceert. Bij hun eigen werkmethode gaat het vooral om de grove delen van het metaal.

Trustfull, de bankmedewerkers en de concessiehouders wezen de goudzoekers erop, dat het belangrijk is in het proces dat de goudzoekers zich laten registeren, omdat illegaliteit een behoorlijke drempel kan zijn in het proces. Trustfull ziet graag dat er vanuit de overheid naast de rol van controle ook veel aandacht moet worden gegeven aan begeleiding en educatie.

Gerold Dompig, voorzitter van het Managementteam van de Commissie Ordening Goudsector, liet overigens een paar jaar geleden (2012) weten, dat er een speciaal fonds zou komen, waarop goudzoekers een beroep zouden kunnen doen voor de financiering van de aanschaf van milieuvriendelijke goudwinningsapparatuur. Dat fonds, voor zover bekend, nooit van de grond gekomen.

In het ‘Ontwikkelingsplan 2012 – 2016 - SURINAME IN TRANSFORMATIE’ van de regering Bouterse-Ameerali daterend van februari 2012, is onder ‘III.5.1. Goud en Ordening Goudsector, onder andere te lezen:
 ‘(...) De Regering zal een korte termijn een staatsbesluit slaan, betreffende de instelling van een investeringsfonds, ten behoeve van de ontwikkeling van de goudsector. Dit fonds zal het financieren van activiteiten in de sector die ondersteunend zijn naar de complete ordening en de duurzame ontwikkeling van de sector ter hand nemen. Kleine en middelgrote ondernemers alsook de overheid en Niet Gouvernementele Organisaties, NGO’s, zullen in aanmerking kunnen komen voor financiering van initiatieven en activiteiten, gericht op het opheffen van de chaotische, illegale en onveilige situatie in de goudrijke gebieden. (...)’

Ter achtergrondinformatie (Bron):

Achtereenvolgende Surinaamse regeringen hebben nauwelijks tot geen actie ondernomen om het gebruik van kwik tegen te gaan. Projecten hiertoe zijn er nauwelijks geweest. Op kleine schaal heeft het Wereld Natuurfonds Guianas getracht kleinschalige goudzoekers te bewegen over te stappen van het gebruik van kwik naar groene, milieuvriendelijke winningsmethoden. Een enkel klein goudwinningsbedrijf heeft zelf de aanzet gegeven om milieuvriendelijk goud te winnen, zoals Sarafina NV dat gebruik is gaan maken van zogenoemde ‘shaking tables’. Gesteld kan worden, dat Surinaamse regeringen en non-gouvernementele organisaties laks zijn geweest om het kwikgebruik aan te pakken. Niemand heeft ooit met goed doorwrochten plannen of projecten hiertoe enige aanzet willen geven, terwijl iedereen heel goed wist en weet dat wateren in het binnenland sterk vervuild zijn door kwik en dat inheemsen en marrons in bepaalde dorpen met gezondheidsproblemen kampen.

Voor specifieke opgezette projecten om het kwikgebruik uit te bannen kunnen landen en organisaties voor de financiering ervan ook een beroep doen op de zogenoemde Global Environment Facility (GEF) of op het Small Grants Programme (SGP), dat weer gefinancierd wordt door het GEF. Het GEF valt onder het VN Ontwikkelings Programma (UNDP, United Nations Development Programme). Het UNDP zetelt voornamelijk in New York City en voorziet ontwikkelingslanden - met de name de minst ontwikkelde landen - van advies, training en materiaal om armoede te bestrijden en ontwikkeling te stimuleren. UNDP voert daarbij zelf geen projecten uit maar organiseert en financiert deze, waarbij de uitvoering aan andere VN organisaties wordt uitbesteed.

Het in Washington, Amerika, gevestigde, GEF werd opgericht in 1992, na de VN-Top van de Aarde (Earth Summit) in juni van dat jaar in het Braziliaanse Rio de Janeiro. Die conferentie leverde een aantal belangrijke milieuconventies op die de ondertekenende landen dwingen hun economie op bepaalde punten ingrijpend aan te passen. Een speciaal fonds werd nodig geacht om de ontwikkelingslanden daarbij te helpen. Het fonds wordt beheerd door UNEP, UNDP en de Wereldbank. Een paar miljard Amerikaanse dollar is al in dat fonds gepompt voor milieuprojecten. Het fonds concentreert zich daarbij op initiatieven op de terreinen biodiversiteit, klimaatverandering, internationale wateren en stoffen die de ozonlaag aantasten. Het fonds heeft een partnerschap met 182 landen en organisaties en is het grootste publieke fonds te wereld ter verbetering van het milieu in die wereld. Het SGP is een soort klein broertje van het GEF. Het programma werd voor het eerst in Suriname geïntroduceerd in 1997. Het eerste door een non-gouvernementele organisatie ingediende project werd twee jaren later ter goedkeuring ingediend. Het SGP financiert projecten tot een bedrag van 50.000 Amerikaanse dollar per projectaanvraag.

Suriname had volgens het SGP, tot medio januari 2013, zo’n achtentachtig projecten ingediend voor een totaalbedrag van 2.089.595 Amerikaanse dollar, waarvan slechts drie betrekking hadden op kwikgebruik in de kleinschalige goudwinning in het Surinaamse binnenland. Eén van die drie was een door de stichting Godo-holo in 2001 aangevraagd project. De stichting ontving 2.000 Amerikaanse dollars voor het aantrekken van een deskundige om onderzoek te doen naar mogelijkheden om kleinschalige goudzoekers in het Tapanahonigebied (zuidoosten van het land), in de omgeving van de Toso- en Selakreek, over te laten stappen van het gebruik van kwik in het goudwinningsproces naar een milieuvriendelijke winningsmethode. De tweede aanvraag dateert ook uit 2001 van de vrouwenorganisatie Pikin Saron voor een project inzake een onderzoek naar mogelijke kwikvervuiling. Ook hier ging het om een bedrag van 2.000 Amerikaanse dollar. Het derde betreft een milieu bewustwordingsproject uit 2006/2007 voor marron kleinschalige goudzoekers in het Tapanahoniriviergebied. Doel was om de voor het milieu vernietigende werkwijze van de goudzoekers om te buigen naar een constructieve werkwijze en ook om ze bekend te maken met milieuvriendelijke winningsmethoden. De stichting Nehezra ontving hiertoe een bedrag van 21.236 Amerikaanse dollar.

Tanja Lieuw, National Coördinator van het SGP Suriname, liet op 14 januari 2013 weten: ‘Wij hebben na 2007 geen nieuwe projectvoorstellen ontvangen van non-gouvernementele organisaties die het probleem met kwik willen aanpakken, ons fonds gaat er namelijk wel vanuit dat de organisaties bij ons aankloppen met hun ideeen, die dan samen met ons worden uitgewerkt tot projectvoorstellen.’

Bij de grotere broer, het GEF, blijkt Suriname de afgelopen jaren nauwelijks projecten ter financiering te hebben ingediend. Uit de website van het GEF blijkt dat Suriname, tot januari 2013, voor zeven ingediende nationale projecten gelden heeft ontvangen voor een totaalbedrag van 15.655.356 Amerikaanse dollar. Het eerste project dateert uit 1997 en het laatste werd in november 2011 goedgekeurd. Twee projecten springen eruit vanwege de aanzienlijke bedragen die door het fonds beschikbaar werden gesteld. In 2001 keurde het GEF een projectvoorstel (nummer 661) goed, dat als doel had de ecosystemen en de biodiversiteit in het Guyana Schild en dan met name in het Centraal Suriname Natuurreservaat (CSNR) en in het Sipaliwini Natuurreservaat (SNR) beter te beschermen. Het GEF stelde 9.590.000 Amerikaanse dollar beschikbaar voor het in totaal op 18.390.000 Amerikaanse dollar begrote project.

Het ministerie van Natuurlijke Hulpbronnen ontving in november 2012 een bedrag van 4.400.000 Amerikaanse dollar voor een project (GEF-nummer 4497) ter ontwikkeling van duurzame energie, energie efficiency en elektrificatie van geheel Suriname, dus ook het binnenland. Het totale project is begroot op 25.900.000 Amerikaanse dollar.

Geen enkel project had echter betrekking op kwikgebruik en/of de kleinschalige goudwinning. Opmerkelijk, omdat het GEF zich onder andere specifiek richt op kwikproblematiek wereldwijd. Zo ondersteunt het fonds projectvoorstellen op het terrein van het terugdringen van kwikgebruik in producten, in industriële processen, het terugdringen van de uitstoot van kwikdampen en het verminderen van kwikgebruik in de kleinschalige goudwinning. Voor wat betreft het laatste doel heeft het GEF projecten goedgekeurd in onder andere Ecuador en Peru en Burkina Faso, Mali en Senegal.

Dat in Suriname geen projecten worden ontwikkeld en ter financiering worden voorgelegd aan de VN-fondsen met als doel het vervangen van kwik in de kleinschalige goudwinning door milieuvriendelijke winningsmethoden, is een gemiste kans. Vooral nu het GEF juist het terugdringen van kwikgebruik in de wereld als een van haar belangrijke aandachtspunten hanteert. 

Een shaking table:

(Red. De Surinaamse Krant/de Ware Tijd/Starnieuws/goudwinning-suriname.blogspot.com)